Η αρχαιολογία του θανάτου
Ταφικά Έθιμα
Οι τελετουργίες που ακολουθεί μια κοινότητα μετά τον θάνατο ενός μέλους της ονομάζονται ταφικά έθιμα. Στόχος τους είναι να αναπληρώσουν την απώλεια και να συμφιλιώσουν τους ανθρώπους με το αναπόφευκτο αυτό γεγονός.
Οι τελετουργίες που σχετίζονταν με τον ενταφιασμό των νεκρών στην Ήπειρο διαδραματίζονταν σε 3 στάδια. Το πρώτο ήταν η πρόθεση, η τοποθέτηση δηλαδή του σώματος στο νεκρικό κρεβάτι και η θρηνωδία. Ακολουθούσε η εκφορά κατά την οποία μετέφεραν τον νεκρό στον τόπο ταφής και τέλος η ταφή του νεκρού.
Οι περισσότεροι νεκροί θάβονταν και λίγοι αποτεφρώνονταν. Στον τάφο τους τοποθετούσαν αφιερώματα της οικογένειάς τους αλλά και διάφορα προσωπικά αντικείμενα, τα κτερίσματα. Το είδος αυτών εξαρτιόταν από την καταγωγή, το φύλο αλλά και την κοινωνική κατάσταση του νεκρού και των οικείων του. Οι συγγενείς του νεκρού, για να τον τιμήσουν, έκαναν κάποιες προσφορές, οι οποίες ήταν είτε υγρές (χοές) είτε στερεές (εναγίσματα). Το έθιμο αυτό, παραμένει ζωντανό στις μνημόσυνες ακολουθίες της ελληνικής παράδοσης μέχρι και σήμερα.
Η απλούστερη μορφή τάφων ήταν οι λακκοειδείς, τάφοι σκαμμένοι στο έδαφος. Στους κιβωτιόσχημους τάφους, ο λάκκος περιβαλλόταν από πλάκες ή τοιχάρια.
Η απλούστερη μορφή τάφων ήταν οι λακκοειδείς, τάφοι σκαμμένοι στο έδαφος. Στους κιβωτιόσχημους τάφους, ο λάκκος περιβαλλόταν από πλάκες ή τοιχάρια.
Κάποιες ταφές γίνονταν μέσα σε σαρκοφάγους ή και μεγάλα αγγεία. Τα υπολείμματα των καύσεων, σε περιπτώσεις αποτέφρωσης, τοποθετούνταν σε τεφροδόχα αγγεία. Σπανιότερα, ομάδες τάφων καλύπτονταν με τεχνητούς χαμηλούς λόφους, τους τύμβους.
Οι δοξασίες που σχετίζονται με τον θάνατο, συνδέονται στενά και με τη μαντεία, μέσω της επικοινωνίας με τα πνεύματα των νεκρών, τη νεκρομαντεία. Το πιο αρχαίο αλλά και γνωστό νεκρομαντείο της Ελλάδας, βρισκόταν, σύμφωνα με αρχαίες πηγές, στη Θεσπρωτία, κοντά στον ποταμό Αχέροντα, ο οποίος θεωρούνταν ως πέρασμα προς τον Κάτω κόσμο.
Στην κεντρική αίθουσα του νεκρομαντείου βρέθηκαν πολλά χάλκινα και σιδερένια εξαρτήματα που έπεσαν από τον πάνω όροφο όταν κατέρρευσε το δάπεδο κατά την καταστροφή του 167 π.Χ. Τα εξαρτήματα αυτά προέρχονταν από επτά μικρούς καταπέλτες, πολεμικές μηχανές οι οποίες εκτόξευαν τεράστια βέλη σε μεγάλες αποστάσεις με τόση δύναμη και ακρίβεια ώστε να περνούν ακόμη και μια ασπίδα. Χρησιμοποιούνταν σε πολιορκίες, τόσο από τους επιτιθέμενους όσο και από τους υπερασπιστές. Οι καταπέλτες του νεκρομαντείου είχαν χρησιμοποιηθεί για την άμυνα του συγκροτήματος. Αποτελούν το πληρέστερο σύνολο καταπελτών ελληνιστικής εποχής και κάποια από τα εξαρτήματά τους είναι μοναδικά.
Οι δοξασίες που σχετίζονται με τον θάνατο, συνδέονται στενά και με τη μαντεία, μέσω της επικοινωνίας με τα πνεύματα των νεκρών, τη νεκρομαντεία. Το πιο αρχαίο αλλά και γνωστό νεκρομαντείο της Ελλάδας, βρισκόταν, σύμφωνα με αρχαίες πηγές, στη Θεσπρωτία, κοντά στον ποταμό Αχέροντα, ο οποίος θεωρούνταν ως πέρασμα προς τον Κάτω κόσμο.
Στην κεντρική αίθουσα του νεκρομαντείου βρέθηκαν πολλά χάλκινα και σιδερένια εξαρτήματα που έπεσαν από τον πάνω όροφο όταν κατέρρευσε το δάπεδο κατά την καταστροφή του 167 π.Χ. Τα εξαρτήματα αυτά προέρχονταν από επτά μικρούς καταπέλτες, πολεμικές μηχανές οι οποίες εκτόξευαν τεράστια βέλη σε μεγάλες αποστάσεις με τόση δύναμη και ακρίβεια ώστε να περνούν ακόμη και μια ασπίδα. Χρησιμοποιούνταν σε πολιορκίες, τόσο από τους επιτιθέμενους όσο και από τους υπερασπιστές. Οι καταπέλτες του νεκρομαντείου είχαν χρησιμοποιηθεί για την άμυνα του συγκροτήματος. Αποτελούν το πληρέστερο σύνολο καταπελτών ελληνιστικής εποχής και κάποια από τα εξαρτήματά τους είναι μοναδικά.
Στην Ήπειρο βρέθηκαν δύο νεκροταφεία, ένα στη Βίτσα όπου υπήρχαν 113 τάφοι και ένα στο Λιατοβούνι με 103 τάφους.
Βίτσα Ζαγορίου
Ανάμεσα στα χωριά Βίτσα και Μονοδένδρι βρισκόταν ένας ορεινός οικισμός (κώμη) με δύο νεκροταφεία. Το νότιο νεκροταφείο περιείχε περίπου 150 τάφους (9ο- 4ο αι. π.Χ) και το βόρειο 26 τάφους (8ο- 4ο αι. π.Χ).
|
Οι νεκροί τοποθετούνταν ξαπλωτά και καλύπτονταν με χώμα ή και πέτρες. Εξαιτίας της έλλειψης χώρου, ο ίδιος τάφος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ξανά. Ο σεβασμός όμως στον προηγούμενο νεκρό, επέβαλλε η νέα ταφή να τοποθετείται επάνω στην παλαιά χωρίς να την καταστρέφει. Γύρω από τους τέσσερις παλαιότερους τάφους, βρέθηκαν κατάλοιπα προσφορών, ίσως γιατί εκεί είχαν ενταφιασθεί οι γενάρχες των οικογενειών του οικισμού. Η ιδιαίτερη αυτή μεταχείριση φανερώνει την αίσθηση ιστορικής συνέχειας του ντόπιου πληθυσμού
|
Λιατοβούνι Κόνιτσας
Στο σημείο όπου ο ποταμός Βοϊδομάτης χύνεται στον Αώο, στο κέντρο της πεδιάδας της Κόνιτσας, βρίσκεται ο λόφος Λιατοβούνι. Εκεί αναπτύχθηκε από τον 12ο έως τον 5ο αιώνα π.Χ ένας ορεινός οικισμός (κώμη) και το νεκροταφείο του, όπου οι αρχαιολογικές έρευνες αποκάλυψαν 103 λακκοειδείς τάφους. Το αυστηρό τελετουργικό τυπικό και η ομοιογένεια των τάφων φανερώνουν την κοινωνική συνοχή και τους ισχυρούς δεσμούς της κοινότητας του Λιατοβουνίου.
|
Αμβρακία- Η νέα πρωτεύουσα
Τα πολύτιμα κτερίσματα από τα δύο νεκροταφεία της Αμβρακίας (χρυσά ενώτια, τεφροδόχα αγγεία, χρυσό στεφάνι με φύλλα βελανιδιάς) αποτελούν ένδειξη της μεγάλης ακμής, την οποία γνώρισε η ευρύτερη περιοχή και οι κάτοικοί της στα χρόνια του Πύρρου. Ο βασιλιάς Πύρρος κατέστησε την Αμβρακία πρωτεύουσα του ηπειρωτικού κράτους. Ο Πύρρος μετέφερε εκεί το διοικητικό κέντρο από την Πασαρώνα. Ως γνήσιος ελληνιστικός ηγεμόνας, κόσμησε τη νέα πρωτεύουσα με λαμπρά οικοδομήματα και έργα τέχνης.
Μαθητές
- Νάση Βασιλική
- Τσιάβου Μαρία
- Τσόλη Μαργαρίτα
- Ψαρράς Ναπολέων
- Παππά Χριστιάνα