ΠΥΡΡΟΣ,  ΒΑΣΙΛΕΥΣ  ΗΓΗΤΩΡ


Η καταγωγή του Πύρρου

Ο Πύρρος γεννήθηκε το 319/318 π.χ., τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ήταν γιος του Αιακίδη, βασιλιά των Μολοσσών, και της Φθίας που καταγόταν από επιφανή οικογένεια της Θεσσαλίας. Είχε επίσης δυο αδερφές τη Δηιδάμεια και την Τρωάδα.

Οι Μολοσσοί ήταν ένα από τα σημαντικότερα Ηπειρωτικά φύλα, που εμφανίσθηκαν στην περιοχή της κεντρικής Ηπείρου  κατά τον 12ο π.Χ. αιώνα και εγκαταστάθηκαν στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων. Κάθε βασιλική οικογένεια είχε ανάγκη να συνδέεται γενεαλογικά με κάποια ιστορικά πρόσωπα (π.χ. ήρωες), για να ενισχύσει το κύρος της και την εξουσία της. Προέκυπτε λοιπόν η ανάγκη δημιουργίας  μύθων που συνέδεαν αυτές τις οικογένειες με μυθικά πρόσωπα. 

Η φυλή των Μολοσσών καταγόταν από τον θεσσαλό ήρωα Νεοπτόλεμο Πύρρο, γιο του Αχιλλέα και της Δηιδάμειας. Ο Νεοπτόλεμος, μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου, κατέφυγε στη Μολοσσία, παίρνοντας  μαζί του ως λάφυρο τη γυναίκα του Έκτορα Ανδρομάχη. Από την ένωση τους γεννήθηκαν, εκτός από τους Πίελο και Πέργαμο, και ο  Μολοσσός,  από τον οποίο πήρε και το όνομα της η φυλή των Μολοσσών.

Τα πρώτα χρόνια

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Πύρρου ήταν δύσκολα. Μόλις δυο χρόνων φυγαδεύεται στην αυλή του βασιλιά των Ταλαυντινών Ιλλυριών, Γλαυκία,  όταν ο πατέρας  του μετά από εξέγερση χάνει τον θρόνο.

Φθία. Χάλκινο νόμισμα

 Σε  ηλικία δώδεκα ετών,  και με τη βοήθεια του Γλαυκία, ο νεαρός Πύρρος ανεβαίνει στον  θρόνο των προγόνων του. Αυτό όμως δεν κράτησε για πολύ καθώς έπειτα από εξέγερση των πολιτικών του αντιπάλων, ο Πύρρος βρέθηκε το 302 π.Χ., δεκαεφτά χρόνων, εξόριστος στην Ασία, κοντά στον γαμπρό του τον Δημήτριο Πολιορκητή, ενώ στον θρόνο των Μολοσσών ανεβαίνει ο Νεοπτόλεμος Γ΄.  


Από την  Αίγυπτο στην Ήπειρο

Μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.), στην οποία ο Πύρρος συμμετείχε στο πλευρό του Δημητρίου, ο τελευταίος τον έστειλε ως όμηρο στην Αίγυπτο (298 π.Χ.).

Εκεί γνωρίζει την εύνοια του Πτολεμαίου, ο οποίος τον παντρεύει  μάλιστα με την κόρη, από άλλο γάμο, της γυναίκας του. 

Ο Πτολεμαίος τον στέλνει στην Ήπειρο ως συμβασιλέα του εξαδέλφου του Νεοπτολέμου Γ΄.  Ο Νεοπτόλεμος  σχεδιάζει να απαλλαγεί από αυτόν,  ο Πύρρος όμως τον σκοτώνει το 299 π.Χ. στη διάρκεια ενός δείπνου. Έτσι, ο Πύρρος   βασιλεύει μόνος του στους Μολοσσούς ( 297π.Χ.)
Μαθητές 

• Καλησπεράτης Σπύρος 
  
• Σιντόρης Ιωάννης
  
• Τόλης Φώτης 
  
• Χρηστάκης Σωκράτης
  
• Χριστοφορίδης Γεώργιος

Ο Πύρρος επεκτείνει το κράτος του

Ο Πύρρος ήταν άνδρας μεγάλης μόρφωσης και ονομαστής γενναιότητας. Υπήρξε ικανότατος πολιτικός και διπλωμάτης, αποφασιστικός και φιλόδοξος στρατηγός, με δεξιότητες που τον καθιστούν έναν από τους σπουδαιότερους ηγεμόνες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου. Διακρινόταν για τις στρατιωτικές του ικανότητες, την ταχύτητα στις κινήσεις, την ικανότητα να καταρτίζει σχέδια και να λαμβάνει τις κατάλληλες αποφάσεις.

Μεγαλύτερή του φιλοδοξία ήταν να ιδρύσει ένα κράτος τόσο μεγάλο και ισχυρό όσο εκείνο του ξάδερφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έτσι στρέφοντας αρχικά το ενδιαφέρον του στη Δύση και στη συνέχεια στην Ελλάδα, αρχίζει τις στρατιωτικές και διπλωματικές του επιχειρήσεις και φτάνει να διεκδικήσει ακόμα και τον μακεδονικό θρόνο.   


Με τη βασιλεία του ο Πύρρος καταφέρνει η αρχαία Ήπειρος να αποκτήσει για πρώτη φορά ακτινοβολία πολύ πέρα από τα σύνορα της και να βγει ουσιαστικά από την αφάνεια, αφού πετυχαίνει να την αναδείξει σε σπουδαίο, υπολογίσιμο για πολλά χρόνια, ελληνικό κράτος.

Κολοσσιαίο άγαλμα του θεού Άρη, με τη μορφή του βασιλιά Πύρρου. Μάρμαρο, 1ος αιώνας μ.Χ., Μουσεία Καπιτωλίου, Ρώμη

Η επέκταση του κράτους  

Χάρτης Ακαρνανίας και Αμβρακίας

1.      Ο Πύρρος είχε συγκεντρώσει  τόση δύναμη στα χέρια του ώστε να διεκδικήσει τα εδάφη της Μακεδονίας. Το 295 π. Χ., επωφελούμενος από την έριδα για τη διαδοχή στο θρόνο της Μακεδονίας μετά το θάνατο του Κάσσανδρου, επεμβαίνει και χωρίς πόλεμο κατορθώνει να αυξήσει σημαντικά την έκταση του κράτους του σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις. 


Βοηθά τον βασιλιά της Μακεδονίας Αλέξανδρο Ε' εναντίον του αδελφού του Αντιπάτρου Β', ζητώντας ως αντάλλαγμα μακεδονικές επαρχίες, περιοχές της αρχαίας Ηπείρου στα όρια με την Άνω Μακεδονία (Τυμφαία), καθώς και τις γειτονικές της περιοχές Παραυαία (περιοχή της νότιας Αλβανίας), Ακαρνανία, Αμφιλοχία και την Αμβρακία. Τις περιοχές αυτές προσαρτά στα εδάφη του και βάζει φρουρές να τις φυλάνε.

 2. Ταυτόχρονα ιδρύει νέες πόλεις με βάση σύγχρονες οικοδομικές αντιλήψεις, όπως τη Βερενίκη (περιοχή της Πρέβεζας­) η οποία πήρε το όνομα της πεθεράς του Πύρρου, και την Αντιγόνεια στην κοιλάδα του Δρίνου, στη Χαονία της Ηπείρου.

Η Βερενίκη, πεθερά του Πύρρου

3. Μεταφέρει ακόμα την πρωτεύουσα του κράτους του από την Πασσαρώνα, η οποία συνεχίζει να κατοικείται,  στην πατροπαράδοτη εστία των Μολοσσών στην ηπειρωτική ενδοχώρα, την Αμβρακία (σημερινή Άρτα). Την νέα πόλη κοσμεί με λαμπρά οικοδομήματα και έργα τέχνης (ανάκτορα, ιερά, θέατρα κ.α.). Η πόλη αυτή επίσης αναπτύσσει μεγάλη οικονομική δραστηριότητα και νομισματοκοπεία. 

4. Το 295 π. Χ. παντρεύεται τη Λάνασσα, κόρη του τυράννου των Συρακουσσών Αγαθοκλή και παίρνει ως προίκα την πόλη της Κέρκυρας. Από αυτή αποκτά ένα γιο, τον Αλέξανδρο.

5. Καταφέρνει με αρκετές επιχειρήσεις να επεκτείνει την κυριαρχία του προς τον Βορρά. Το κράτος του άρχιζε από την Επίδαμνο, το σημερινό Δυρράχιο, περιλάμβανε εκτός από την Κέρκυρα, πολλές περιοχές της Ηπείρου κι έφθανε ως τον Αχελώο. Ήταν ένα στερεό, ομοιογενές κράτος. Δεν ήταν όμως, το κράτος που ονειρευόταν, ούτε το κράτος που ανταποκρινόταν στις φιλοδοξίες του. Τα σχέδιά του ήταν πολύ μεγαλύτερα.

Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής

6. Το 294 π. Χ. ο Δημήτριος Α' Πολιορκητής γίνεται κύριος της Μακεδονίας. Ο Πύρρος επεμβαίνει στη Μακεδονία, σε μια ακόμη προσπάθεια να επεκτείνει το κράτος του. Η σύγκρουση των δύο φιλόδοξων φιλοπόλεμων ηγεμόνων ήταν αναπόφευκτη, καθώς ο θάνατος της Διηδάμειας, αρκετά χρόνια πριν, είχε κλονίσει ή και ακυρώσει πλήρως τις συγγενικές και φιλικές τους σχέσεις. Έτσι ο Δημήτριος εκστρατεύει κατά του Πύρρου. Ο Πύρρος αρχικά επικρατεί και εισβάλλει στη Μακεδονία, κατακτώντας, προσωρινά, μεγάλο τμήμα της. Η γενναία και αποφασιστική αντίσταση των Μακεδόνων αναγκάζουν τον Πύρρο να υποχωρήσει. 

H Λάνασσα, η Συρακούσια γυναίκα του Πύρρο, τον εγκαταλείπει, αγανακτισμένη για την προτίμηση που δείχνει στις άλλες, βαρβαρικής καταγωγής, συζύγους του  και παντρεύεται τον Δημήτριο, στον οποίο δίνει ως προίκα την Κέρκυρα, σημαντική ναυτική δύναμη της εποχής, όπου και εγκαθίσταται μακεδονική φρουρά(290 π.Χ.). Ο Πύρρος έχει τώρα τον αντίπαλο εκτός από τα ανατολικά και στα δυτικά του. 

7. Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ο Δημήτριος σχεδιάζει μεγάλη εκστρατεία εναντίον των Διαδόχων στη Μακεδονία. Ο Πύρρος συμμετέχει στον εναντίον του Δημητρίου συνασπισμό, μαζί με τον Πτολεμαίο και τον Λυσίμαχο της Θράκης.

Πετυχαίνει να εκδιώξει τον Δημήτριο από το μεγαλύτερο μέρος των κτήσεών του και συμβασιλεύει προσωρινά με τον Λυσίμαχο. Ο τελευταίος όμως διεκδικεί  το μισό βασίλειο της Μακεδονίας. Η καχυποψία δηλητηριάζει τις σχέσεις των δύο ηγεμόνων, που παρόλα αυτά  προχωρούν σε ένα είδος συμφωνίας. Ωστόσο τα συμφέροντά τους και οι προσδοκίες τους  οδηγούν στη διάλυσή της.

8.  Όταν ο Δημήτριος, μετά από αποτυχημένες προσπάθειες να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, αποβιβάζεται στην Ασία, ο Πύρρος του αποσπά και την Θεσσαλία, τελευταία κτήση του Δημητρίου στην Ελλάδα και γίνεται έτσι κυρίαρχος του μεγαλύτερου μέρους του ελλαδικού χώρου. 

Σέλευκος Α΄ Νικάτορας

Δημήτριος Πολιορκητής

Μετά την ήττα του Δημητρίου από τον Σέλευκο Α’ τον Νικάτορα στην Ασία, ο Λυσίμαχος είναι ελεύθερος να διεκδικήσει ολόκληρη τη Μακεδονία. Το 285 π. Χ., ο Πύρρος χάνει το μεγαλύτερο μέρος των κτήσεων του στη Μακεδονία από τον πρώην σύμμαχό του Λυσίμαχο. Με τις στρατιωτικές δυνάμεις που εμποδίζουν τον ανεφοδιασμό των δυνάμεων του Πύρρου αλλά  και με την προπαγάνδα, ο Λυσίμαχος αναγκάζει τον Πύρρο να αποσυρθεί με τον στρατό του στην Ήπειρο.
Μαθήτριες:

•  Νάκου Περσεφόνη
  
•  Νάση Βασιλική
  
•  Παργανά Βάγια
  
•  Παργανά Ελένη
  
•   Χριστοδούλου Αντωνίνα
  

Με το βλέμμα στραμμένο στη Δύση

Ο Πύρρος, από τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, είχε εκφράσει την επιθυμία του να επεκτείνει την επιρροή της Ηπείρου και να την καταστήσει μια παγκόσμια δύναμη, όπως και ο Μ. Αλέξανδρος μερικά χρόνια πριν με την Μακεδονία στην Ανατολή. Αυτός από την άλλη ήθελε να επικεντρώσει τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στη Δύση και την κατάκτηση της Ιταλίας. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν μία αφορμή, την οποία του έδωσαν οι Ταραντίνοι, στέλνοντάς του πρόσκληση για να τους διασώσει από τους Ρωμαίους (281 π.Χ.).

Χάλκινο ενεπίγραφο από τους Επιζεφύριους Λοκρούς, Αρχαιολογικό μουσείο Καλαβρίας . Βρέθηκε σε κυλινδρική θήκη στο ναό του Ολυμπίου Διός στους Λοκρούς. Στο κείμενο μνημονεύεται ένας βασιλιάς, πιθανόν ο Πύρρος, για τον οποίο διενεργήθηκε συλλογικός έρανος από τις πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, όπως οι Επιζεφύριοι Λοκροί.

Το 280 π.Χ. διεξάγεται η μάχη της Ηρακλείας κατά την οποία ο Πύρρος νικάει τους Ρωμαίους, αλλά τα στρατεύματα του υφίστανται μεγάλες απώλειες. Ένα χρόνο αργότερα, το 279 π.Χ., γίνεται νέα μάχη στο Άσκλο, στην οποία ηττούνται για άλλη μια φορά οι Ρωμαίοι αλλά οι απώλειες των ηπειρωτικών στρατευμάτων είναι βαριές. Στη μάχη αυτή οφείλεται και η έκφραση «Πύρρειος νίκη», η οποία σημαίνει  επιτυχία αλλά με μεγάλο και δυσβάσταχτο κόστος. Χαρακτηριστικά, ο Πλούταρχος γράφει ότι ο Πύρρος, καθώς δεχόταν τα συγχαρητήρια για τη μάχη, είπε: «Εάν νικήσουμε σε άλλη μια μάχη τους Ρωμαίους, θα καταστραφούμε εντελώς»

Τον επόμενο χρόνο (278 π.Χ.), δέχεται πρόσκληση από τους Συρακούσιους  για να τους προστατέψει από τους Καρχηδόνιους. Μεταξύ 277 - 276 π.Χ. ο Πύρρος διεξάγει  νικηφόρους πολέμους κατά των Καρχηδονίων και το 275 π.Χ. επιστρέφει στην Ιταλία. 

Το τέλος της εκστρατείας στη Δύση

Στο Βενεβέντο (275 π.Χ.) αντιμετωπίζει τους Ρωμαίους αλλά ηττάται. Οι απώλειες είναι σημαντικές. Η άρνηση του Αντίγονου Γονατά, που είχε πια γίνει βασιλιάς της Μακεδονίας, να τον βοηθήσει, αλλά και η γενικότερη  δυσμενής γι'αυτόν κατάσταση που επικρατούσε στην Ιταλία, τον αναγκάζει να   εγκαταλείψει την εκστρατεία καθώς και τα όνειρά του και να επιστρέψει στην Ήπειρο.

Μαθητές

•  Τσαγκογιάννης Δημήτρης
  
•  Σταμούλης Χρήστος
  
• Τσέτσης Χρήστος
  
•  Σίντος Θεόδωρος
  
•  Τσιάβος Γεώργιος

Mετά την εκστρατεία στη Δύση. 

Η ανάγκη να συντηρήσει το στράτευμά του  οδηγεί τον Πύρρο και πάλι στον πόλεμο. Στρέφεται λοιπόν κατά του βασιλέα της Μακεδονίας και γιο του Δημητρίου Α' Πολιορκητή, Αντίγονο Β΄ Γονατά, ο οποίος και θα αποτελέσει αντίπαλο του βασιλέα των Μολοσσών μέχρι το τέλος της ζωής του.Το 274 π.Χ. καταφέρνει να τον νικήσει και να γίνει κυρίαρχος του μεγαλύτερου μέρους της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.

Τετράδραχμο Αντιγόνου Γονατά (283 π.Χ.- 239 π.Χ.)

Όμως την επιτυχία του αυτή αμαύρωσε η Γαλατική φρουρά που εγκατέστησε στις Αιγές για να προστατεύει την πόλη.  Μερικοί από τους Γαλάτες μισθοφόρους βεβήλωσαν τους λαμπρούς βασιλικούς τάφους των Μακεδόνων, αναζητώντας χρυσό, ενώ ο Πύρρος ανέβαλε την τιμωρία τους.

Η εκστρατεία στην Πελοπόννησο. Το τέλος

Η αποτυχία του να επεκτείνει το κράτος του στη Δύση δεν τον πτοεί. Στρέφεται προς τη νότια Ελλάδα. Αφορμή υπήρξε το κάλεσμα του Κλεώνυμου, εξόριστου σπαρτιάτη, να εισβάλει στην Σπάρτη. Ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία  για τον Πύρρο για να κατακτήσει όλη την Πελοπόννησο.   Έτσι το 273 π.Χ.,  μαζί με τους γιούς του Έλενο και Πτολεμαίο, φτάνει στην Σπάρτη.


Η  αντίσταση όμως που προέβαλαν οι υπερασπιστές της Σπάρτης τον έκαναν πολύ γρήγορα να αντιληφθεί ότι η προσπάθειά του ήταν μάταιη. Αποσύρεται λοιπόν στην Τεγέα αλλά μετά από λίγο (272π.Χ.),  ανταποκρινόμενος σε αίτημα Αργείων  στρέφεται προς το Άργος και εισβάλλει στην πόλη. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά τη διάρκεια οδομαχιών  μια γυναίκα, πετώντας του ένα κεραμίδι, καταφέρνει να τον τραυματίσει, ενώ ένας στρατιώτης τον αποκεφαλίζει και μεταφέρει το κεφάλι του στον Αντίγονο. Ο στρατός του Πύρρου παραδίνεται στους αντιπάλους και  η τέφρα του νεκρού Πύρρου θάβεται στην Αμβρακία.

Μετά τον θάνατο του Πύρρου το 272 π. Χ.,  όλες οι μακεδονικές και θεσσαλικές κτήσεις του περιέρχονται στον Αντίγονο. Η Ακαρνανία γίνεται και πάλι ανεξάρτητη. Μόνο η Αμβρακία παραμένει στην κυριαρχία της Ηπείρου, στον θρόνο της οποίας ανεβαίνει ο γιος του Πύρρου, Αλέξανδρος.


 Μαθήτριες: 

• Νάκου Περσεφόνη
  
•  Νάση Βασιλική
  
• Παργανά Βάγια
  
• Παργανά Ελένη
  
•  Χριστοδούλου Αντωνίνα

---

Η πολεμική μηχανή του Πύρρου

Ο Πύρρος φημιζόταν για τις στρατιωτικές του ικανότητες, καθώς και την ικανότητα του να είναι πολύ ευέλικτος στις μάχες, λαμβάνοντας τις σωστές αποφάσεις και να καταρτίζοντας άρτια σχέδια. 


Το κυριότερο μέρος του στρατού αποτελούσαν οι φάλαγγες στις οποίες οι άντρες κατατάσσονταν σύμφωνα με τον τόπο καταγωγής τους. Οι στρατηγοί προέρχονταν από ένα πολεμικό συμβούλιο και  πλαισίωναν τον Πύρρο.  Σημαντικό ήταν και το ιππικό, το οποίο απαρτιζόταν από Θεσσαλούς και Μακεδόνες. 


Ακόμα σημαντικότερο ρόλο στις επιτυχίες του Πύρρου έπαιξε η χρήση πολεμικών ελεφάντων, οι οποίοι, ελεγχόμενοι από ελαφρά οπλισμένους στρατιώτες και με την συνοδεία ιππικού, έσπερναν τον πανικό στις γραμμές του εχθρού και διέλυαν τις παρατάξεις του. Γενικότερα ήταν πολύ αποτελεσματικοί σε ανοιχτό πεδίο μάχης αλλά αναποτελεσματικοί σε περιορισμένους χώρους . 

Σε αρχαίες πηγές  αναφέρεται ότι ο Πύρρος  υπήρξε συγγραφέας ενός έργου που ονομαζόταν «Υπομνήματα» και όπου πιθανώς ανέλυε τις στρατηγικές του μεθόδους και αναφερόταν σε στρατιωτικές του επιτυχίες.

Μαθητές:

• Τσαγκογιάννης Δημήτρης
  
• Σταμούλης Χρήστος
  
• Τσέτσης Χρήστος
  
• Σίντος Θεόδωρος